Saga Kokkalandsliðsins - Upphafið

1972 - Upphafið og stofnun Klúbbs Matreiðslumeistara

Árið 1972 markaði mikilvægt tímamót í íslenskri matreiðslu þegar Klúbbur Matreiðslumeistara (KM) var stofnaður. Hugmyndin kviknaði í þörfinni fyrir að efla fagmennsku og standa vörð um gæði í íslenskum veitingarekstri. Í upphafi var klúbburinn harður í horn að taka með skýrum kröfum: einungis matreiðslumeistarar með meistarabréf og lágmark þriggja ára starfsreynslu fengu inngöngu. Þetta tryggði að fagmennska og siðferði voru í hávegum höfð.

Klúbburinn sneri sér fljótt út á alþjóðavettvang með inngöngu í Nordic Kökkenchef Federation (NKF). Skömmu eftir inngöngu í NKF tóku íslenskir matreiðslumenn að sér að búa til og senda kokkalandslið Íslands til keppna. Þetta var byrjunin á því að íslensk matargerð fengi tækifæri til að sýna sig og þróast á heimsviðinu.

Á þessum fyrstu árum voru æfingar og undirbúningur oft óformlegir, ástríðan þó engu að síður viðvarandi, þrátt fyrir að skortur væri á fjármagni og stuðningi. Menn unnu oft launalaust, löngu fyrir keppnir og notuðu hvaða hráefni þeir gátu fengið, en voru þó alltaf fullir metnaðar og með trú á gildi íslenskrar matarmenningar.

1974 – Fyrsta alþjóðlega ferð íslenskra matreiðslumeistara: Þrándheimur, Noregi

Árið 1974 markaði tímamót í sögu íslenskrar matreiðslu. Í fyrsta sinn tóku íslenskir matreiðslumeistarar þátt í skipulagðri alþjóðlegri keppni. Fulltrúar Íslands voru Stefán Hjaltested og Birgir Pálsson, sem kepptu fyrir hönd hins nýstofnaða Klúbbs Matreiðslumeistara á sjávarútvegssýningu í Þrándheimi í Noregi.

Keppnin, sem fór fram undir merkjum NKF, beindist fyrst og fremst að fisk- og sjávarréttum. Þátttaka Íslendinganna vakti mikla athygli, enda hafði Ísland aldrei áður sent keppendur í sambærilega viðburði. Þótt nákvæmt heiti keppninnar hafi ekki varðveist í opinberum skjölum, er ljóst að bæði ferðin og sjálf keppnin urðu mikilvægt hvatningarafl fyrir nýtt og vaxandi matreiðslusamfélag á Íslandi.

Frammistaða Stefáns og Birgis vakti sérstaka hrifningu, og fengu þeir viðurkenningu fyrir besta veitingahúsaréttinn ásamt glæsilegri súputarínu að verðlaunum. Þó ekki hafi verið um formleg verðlaun að ræða, táknaði þessi viðurkenning þann metnað, fagmennsku og drifkraft sem átti eftir að einkenna íslenska keppnismatreiðslu næstu áratugi.

Ferðin til Þrándheims hefur síðan verið minnst sem upphafspunktur íslenskrar þátttöku í alþjóðlegum matreiðslukeppnum — fyrsta skrefið að stofnun hins formlega Kokkalandsliðs Íslands árið 1978. Síðan þá hefur liðið verið burðarás í kynningu á íslensku hráefni og matarmenningu víðs vegar um heiminn.

1978 - Fyrsta stórsýningin og stórsigur Íslands

Árið 1978 varð íslenska kokkalandsliðið sent á alþjóðlega matreiðslusýningu í Bella Center í Kaupmannahöfn, þar sem það keppti í fyrsta sinn á svona stórum vettvangi. Þetta var stórt skref í íslenskri matarsögu, enda fyrst að reyna að setja Ísland á heimskortið í matreiðslu.

Liðið, samansett af Hilmari B. Jónssyni, Gísla Thoroddsen og Sigurvini Gunnarssyni, lagði mikla vinnu í undirbúning. Þeir fluttu með sér handvalið íslenskt hráefni, sem taldist framúrskarandi og einstakt á þeim tíma: hangikjöt, humar, lunda, lúðu, rækjur og lambakjöt. Ein af nýjungunum var að einblína á þjóðarrétti og hráefni frá Íslandi, sem hafði ekki verið algengt á slíkum mótum áður.

Á sýningunni vann íslenska liðið gullverðlaun fyrir heita matinn og fékk sérstaka viðurkenningu fyrir besta kalda réttinn, sem var lundi – óvenjulegt og frumlegt hráefni. Þeir unnu jafnframt sérstök verðlaun fyrir besta kalda fatið.

Áréttað skal að eingöngu var notað fyrsta flokks hráefni, einkum íslenskt lambakjöt, sem undirstrikaði þá stefnuskrá liðsins að nýta þjóðlegt hráefni, léttreykt lambalæri og steiktur heilagfiski, og þó að liðið hafi aldrei búist við svona miklum árangri, urðu þeir til þess að vekja athygli og virðingu í alþjóðlegum matreiðsluhópum.

Meðal dómara voru þekktir matreiðslumenn eins og Ib Wessmann, yfirmatreiðslumaður á Naustinu, sem lýstu yfir hrifningu sinni á framlagi íslensku liðsins.

Kokkalandsliðið 1980 – Silfursigur í Bella Center

Árið 1980 tók íslenska kokkalandsliðið þátt í norrænni matreiðslukeppni sem haldin var í Bella Center í Kaupmannahöfn. Þátttakendur voru frá öllum Norðurlöndum nema Færeyjum, og keppnin samanstóð af bæði heitum og köldum réttum.

Keppendur

Íslenska liðið samanstóð af þremur reyndum matreiðslumeisturum:

• Haukur Hermannsson
• Gísli Thoroddsen
• Kristján Danielsson
• 
  

Keppnisform og matseðill

• Heitu réttir (fyrir 60 manns hvor)

1. Sítrónumarineraður lambahryggur með Madeirasósu
2. Djúpsteiktur skötusel með rjómasoðnu spínati
   Þessir réttir seldust upp á aðeins klukkutíma.

• Kaldir réttir (6 réttir fyrir 8 manns hver)

1. Steikt og fléttuð villigæs
2. Fylltur lambahryggur
3. Smálúðuflök með hörpuskeljum
4. Kjúklingafars, Chaudfroid
5. Íslandskort úr blönduðu fiskfarsi með jarðsveppum sem táknuðu Gullfoss, Geysir og Heklu
6. Nýtískuleg mynd af gömlum íslenskum mat – sviðasulta, hrútspungar, hangikjöt, fjallagrös.

Auk þess fengu íslensku keppendurnir sérstaka viðurkenningu fyrir skemmtilega skreytingu og skapandi uppsetningu köldu réttanna.

Úrslit

• Silfurverðlaun sem Íslendingar hlutu markaði mikinn árangur — aðeins Finnar náðu hærra. Danir voru í þriðja sæti, en Noregur og Svíþjóð deildu síðasta sætinu.
• Fyrir utan verðlaunin öðlaðist liðið lof fyrir að hafa framleitt réttina frá grunni á staðnum, en aðrir keppendur komu með hluta af matnum tilbúin.

Áhrif

Þessi árangur sýndi fram á að íslenska liðið gat keppt við bestu Norðurlandaþjóðir með fagleg vinnubrögð, gott hráefni og frumlega nálgun. Þar var lögð áhersla á ferskt lamb, nýtískulega framsetningu og menningarlegan blæ — allt sem síðar mótaði stefnu landsliðsins í alþjóðlegri keppni.

Kokkalandsliðið 1985 – Gull í Bella Center, Kaupmannahöfn

Árið 1985 tók íslenska landsliðið þátt í Alþjóðakeppni í matreiðslu sem haldin var 18. apríl í Bella Center í Kaupmannahöfn, undir merkjum Norðurlandasamtaka matreiðslumeistara (NKF). Keflavík var samkomustaður norrænna og alþjóðlegra matreiðendahópa, sem samanstóðu af sýningu með fjölmörgum réttum í köldu, heitu og „restaurant“ flokkum.

Úrslit og viðurkenningar

• Íslenska liðið sigraði með gullverðlaun í heildarkeppninni.
• Lárus Loftsson, þáverandi forseti NKF-klúbbsins á Íslandi, lýsti keppninni sem brautryðjandi — þegar Ísland vann Dani var það talið merki um að íslensk matargerð væri “á heimsmælikvarða”.

Skipulag

Íslenska liðið kynnti alls 15 rétta framsetningu sem samanstóð af þrenns konar réttum:

1. Þrjú klassísk köld föt
2. Sex „restaurant“ réttir
3. Sex sjálfstæðir réttar-diskar eftir frjálsu vali

Dómarar voru fimm danskir matreiðslumeistarar, en Kristján Sæmundsson, yfirmatreiðslumaður á Íslandi, starfaði fyrir liðið sem hluti af dómaranefndinni.

Liðsmenn

Kokkalandsliðið 1985 samanstóð af fimm einstaklingum (plús Kristjáni sem dómara):

• Einar Arnason
• Þórarinn Guðlaugsson
• Gísli Thoroddsen
• Brynjar Eymundsson
• Kristján Sæmundsson (dómari en hluti af hópnum)

Áhrif

• Þessi gullverðlaun voru í fyrsta sinn sem Ísland vann stærri keppni í Bella Center og urðu mikilvægur þáttur í að styrkja sjálfstraust og orðspor íslenskrar matarmenningar.
• Framleiðandinn íslenskra réttanna, sem mældust „á heimsmælikvarða“, varð til þess að liðið fékk hvata til að sækja fram og þora að taka þátt í heimsmeistarakapphlaupum síðar á áratugnum.

Sjálfbærni og ábyrgð

Á þessu tímabili var aukin áhersla verið lögð á sjálfbærni, virðingu fyrir íslenskri náttúru og umhverfisvitund í allri starfsemi liðsins. Liðið hefur ávalt lagt áherslu á að nota hráefni á ábyrgan hátt, vinna með sjómönnum og bændum sem deila þessari sýn og vinna að framtíðarlausnum fyrir íslenska matarmenningu.

Mannlegir kraftar og áhrif

Saga Kokkalandsliðsins snýst ekki eingöngu um keppni og verðlaun, heldur fyrst og fremst um fólk. Þeir sem hafa lagt hart að sér í eldhúsinu, æft samviskusamlega og unnið saman að því markmiði að sýna íslenska matarmenningu á heimsvísu.

Frá stofnum hafa keppendur sýnt frumkvæði og þrautseigju, til þjálfara og liðsmanna nútímans, hefur samtakamátturinn og ástríðan fyrir fagmennsku verið drifkrafturinn. Þjálfarar hafa haft lykilhlutverk í að móta liðið, samræma mismunandi hæfileika og halda fókus á metnaðinum.

Liðsmenn hafa komið frá mörgum af fremstu veitingastöðum landsins og lagt mikið á sig með æfingum og fórnum, en með sterkri samheldni og trú á árangur.

Áhrif Kokkalandsliðsins hafa verið mikil, bæði í íslenskri matarmenningu og sem innblástur fyrir næstu kynslóðir matreiðslumanna. Liðið er dæmi um hvernig fagmennska, þjálfun og samvinna geta skilað sér langt á alþjóðlegum vettvangi.

Framtíðarsýn

Kokkalandsliðið stefnir á að halda áfram að styrkja stöðu sína á heimsvísu og verða fyrirmynd fyrir önnur lönd í fagmennsku og nýsköpun í matargerð. Með skýra áherslu á sjálfbærni, virka nýtingu íslensks hráefnis og menningarlegar rætur vill liðið vera áfram leiðandi afl á alþjóðlegum vettvangi og setja Ísland enn frekar á heimslandakortið sem kokkaland.

Til að ná þessu eru lykilmarkmið liðsins:

• Samfelld þjálfun og þróun: Að tryggja stöðuga uppfærslu þekkingar og hæfni með alþjóðlegri reynslu og símenntun fyrir núverandi og komandi liðsmenn. Þjálfarar og sérfræðingar leiða þetta ferli og stuðla að því að íslenskir matreiðslumenn haldi sér í fremstu röð.
• Virkt þátttaka í alþjóðlegum keppnum: Liðið leggur áherslu á að taka þátt í nýjum og fjölbreyttum keppnum, þar sem íslenskt hráefni fær að njóta sín á metnaðarfullan hátt. Með fersku hráefni og nýjum matreiðslutækni vill liðið standa sig í hörðustu samkeppni heimsins.
• Stuðningur við unga kokka og matreiðslufólk: Kokkalandsliðið vill vera sterkur bakhjarl og fyrirmynd fyrir unga og efnilega matreiðslumenn hér á landi. Með leiðsögn, ráðgjöf og aðstoð við keppnir vill liðið efla íslenska matarmenningu til lengri tíma.
• Áhersla á sjálfbærni og umhverfisvernd: Með því að nýta íslenskt hráefni á sjálfbæran hátt, draga úr sóun og stuðla að umhverfisvænni matargerð vill liðið sýna fram á ábyrgð í allri sinni starfsemi.

Með þessum áherslum stefnir Kokkalandsliðið að því að byggja upp sterkt og öflugt lið sem endurspeglar bæði íslenska náttúru, menningu og fagmennsku og tekst á við þær áskoranir sem framtíðin ber í skauti sér.